1. Phân loại dung môi
Theo tính chất hóa học:
- Dung môi phân cực: Có khả năng hòa tan tốt các chất phân cực, như muối, axit, và các hợp chất hữu cơ có nhóm hydroxyl hoặc carboxyl.
- Ví dụ: Nước (H₂O), ethanol (C₂H₅OH), methanol, acetone.
- Dung môi không phân cực: Thường dùng để hòa tan các chất không phân cực, như dầu mỡ, nhựa, và các hợp chất hữu cơ không chứa nhóm phân cực.
- Ví dụ: Benzene, toluene, hexane.
Theo nguồn gốc:
- Dung môi hữu cơ: Được chiết xuất từ dầu mỏ hoặc tổng hợp hóa học.
- Ví dụ: Methanol, ethanol, toluene, acetone.
- Dung môi vô cơ: Không chứa carbon, ví dụ như nước và amoniac lỏng.
Theo khả năng bay hơi:
- Dung môi dễ bay hơi: Nhanh chóng bốc hơi ở nhiệt độ phòng, như acetone, toluene.
- Dung môi khó bay hơi: Bay hơi chậm hơn, như glycol, glycerin.
2. Ứng dụng của dung môi
- Công nghiệp sơn và mực in:
- Dung môi như toluene, acetone được dùng để pha loãng sơn và mực in, giúp chúng có độ nhớt phù hợp.
- Sản xuất nhựa và cao su:
- Dùng để làm mềm và pha trộn trong quá trình tạo thành nhựa hoặc cao su.
- Làm sạch:
- Dung môi như isopropanol hoặc ethanol thường được dùng để làm sạch bề mặt hoặc dụng cụ công nghiệp.
- Dược phẩm:
- Một số dung môi, như ethanol và methanol, dùng để chiết xuất các hoạt chất từ nguyên liệu thô.
- Chất tẩy rửa:
- Dùng trong các sản phẩm tẩy rửa kính, đồ nội thất, và kim loại.
3. Những dung môi phổ biến và đặc điểm
| Dung môi | Công thức hóa học | Ứng dụng chính |
|---|---|---|
| Nước | H₂O | Pha loãng, chiết xuất |
| Ethanol | C₂H₅OH | Dược phẩm, nước hoa, công nghiệp thực phẩm |
| Methanol | CH₃OH | Sản xuất biodiesel, dung môi công nghiệp |
| Acetone | CH₃COCH₃ | Tẩy rửa, pha loãng sơn móng tay, nhựa |
| Toluene | C₆H₅CH₃ | Pha loãng sơn, keo dán |
| Hexane | C₆H₁₄ | Chiết xuất dầu thực vật, công nghiệp hóa chất |
4. Lưu ý khi sử dụng dung môi
- An toàn lao động: Nhiều dung môi dễ cháy, dễ bay hơi và có thể gây hại cho sức khỏe khi hít phải. Sử dụng ở nơi thoáng khí và đeo đồ bảo hộ.
- Bảo quản: Lưu trữ dung môi trong thùng chứa kín, tránh nhiệt độ cao và nguồn nhiệt.
- Xử lý chất thải: Không đổ dung môi xuống cống hoặc môi trường tự nhiên. Cần xử lý đúng quy trình theo quy định bảo vệ môi trường.
